KELEBEKLERİN YAŞAM DÖNGÜSÜ
Kelebekler, pullu kanatlarıyla güzel görünümleri olan, uçabilen böceklerdir. Dünyada 20.000 kelebek ve 150.000 güve türünün olduğu bilinmektedir. Türkiye’de 360 civarında kelebek, 4000 civarında güve türü olduğu tespit edilmiştir.
Kelebekler ve güveler kanatları pullu olan tek böcek türüdür. Kelebekler çiçekten çiçeğe konarak çiçek tozlarını taşıyıp tozlaşmayı sağlarlar. Doğada besin zincirinin önemi bir halkası olan kelebekler, diğer böceklere, kuşlara, farelere, kurbağalara, kertenkelelere yem olurlar.
Bütün böceklerde olduğu gibi kelebeklerin de altı eklemli bacağı, bir çift anteni vardır. Bileşik gözleri, dış kabukları ve üç bölümden oluşan vücudu (baş, göğüs, karın) ile omurgasız hayvanlar grubundandır.
Kelebeğin vücudu küçük duyusal (sensörlü) kıllarla kaplıdır. Kelebeğin 4 kanadı ve 6 eklemli bacağı göğüs kısmına bağlıdır. Vücudun göğüs kısmı kanatları ve bacakları hareket ettirebilecek kaslardan oluşmuştur. Göğüs kısmındaki damarlar kanatları kanla besler.
Kelebekler vücut sıcaklıkları düşük olduğunda uçamaz. Uçabilmek için vücut ısılarının 28 derecenin altına düşmemesi gerekmektedir. Serin havalarda kanatlarını güneşe doğru çevirerek güneşlenir ve ısınırılar. Kelebekler yaşlandıkça kanatlarının rengi solar, bakımsızlaşır ve kenarları yırtılır. Kelebeklerin cinslerine göre farklı uçma hızları vardır. En hızlıları saatte 50 km ye yakın hızla uçabilirler.
Bazı kelebekler düzenli bir şekilde göç ederler. Göç bazen kıtalar arası mesafelere olur. Kanada’nın güneyinde yaşayan Monark kelebeği kış aylarında güney Amerika’ya göç eder. 5-6 hafta gibi kısacık ömrü olan bu kelebeğin bir yıl içinde 4 nesli oluşur. Dolayısıyla göçü gerçekleştiren 4. nesil sonbaharda, önceki nesillerden daha uzun (6 ay) yaşayarak sürüler halinde güneye göç eder ve bahar aylarında kuzeye geri dönerler. Türkiye’de Diken kelebeği (Cynthia cardui) ve Alıç kelebeği (Aporia crataegi) sürüler şeklinde kuzeyden güneye göç ederler.
Kelebekler ve güveler kanatları pullu olan tek böcek türüdür. Kelebekler çiçekten çiçeğe konarak çiçek tozlarını taşıyıp tozlaşmayı sağlarlar. Doğada besin zincirinin önemi bir halkası olan kelebekler, diğer böceklere, kuşlara, farelere, kurbağalara, kertenkelelere yem olurlar.
Bütün böceklerde olduğu gibi kelebeklerin de altı eklemli bacağı, bir çift anteni vardır. Bileşik gözleri, dış kabukları ve üç bölümden oluşan vücudu (baş, göğüs, karın) ile omurgasız hayvanlar grubundandır.
Kelebeğin vücudu küçük duyusal (sensörlü) kıllarla kaplıdır. Kelebeğin 4 kanadı ve 6 eklemli bacağı göğüs kısmına bağlıdır. Vücudun göğüs kısmı kanatları ve bacakları hareket ettirebilecek kaslardan oluşmuştur. Göğüs kısmındaki damarlar kanatları kanla besler.
Kelebekler vücut sıcaklıkları düşük olduğunda uçamaz. Uçabilmek için vücut ısılarının 28 derecenin altına düşmemesi gerekmektedir. Serin havalarda kanatlarını güneşe doğru çevirerek güneşlenir ve ısınırılar. Kelebekler yaşlandıkça kanatlarının rengi solar, bakımsızlaşır ve kenarları yırtılır. Kelebeklerin cinslerine göre farklı uçma hızları vardır. En hızlıları saatte 50 km ye yakın hızla uçabilirler.
Bazı kelebekler düzenli bir şekilde göç ederler. Göç bazen kıtalar arası mesafelere olur. Kanada’nın güneyinde yaşayan Monark kelebeği kış aylarında güney Amerika’ya göç eder. 5-6 hafta gibi kısacık ömrü olan bu kelebeğin bir yıl içinde 4 nesli oluşur. Dolayısıyla göçü gerçekleştiren 4. nesil sonbaharda, önceki nesillerden daha uzun (6 ay) yaşayarak sürüler halinde güneye göç eder ve bahar aylarında kuzeye geri dönerler. Türkiye’de Diken kelebeği (Cynthia cardui) ve Alıç kelebeği (Aporia crataegi) sürüler şeklinde kuzeyden güneye göç ederler.
Kelebeklerin Yaşam Döngüsü
Kelebeklerin (ve güveler) yaşam döngüsü 4 aşamadan oluşur. Dişi ile erkek kelebek çiftleştikten sonra;
1. Yumurta Dönemi (Egg): Yaşam döngüsünün ilk aşaması yumurtadır. Dişi kelebek yumurtalarını bir yaprağa bırakır. Yumurtaların büyüklüğü bir iğne başı kadardır. Dişi kelebeğin yumurtalarını bir yaprağa bırakma sebebi tırtılların sürekli yemeğe ihtiyaçları olmasındandır. Yumurtalar birkaç gün içinde kırılmaya başlar.
2. Tırtıl Dönemi (Larva): İkinci aşama tırtıl dönemidir. Yumurtalardan çıkan tırtıllar yaşamlarını yaprak yiyerek geçirirler. 12-14 gün içinde büyürler. Büyümeleri sırasında birkaç kez deri değiştirirler.
4. Kelebek Dönemi : Yaşam döngüsünün son aşamasında artık yetişkin bir kelebek olmuştur. Kelebek kozadan çıktığında nemli ve buruşuktur. Kozasından aşağı sarkık vaziyette durarak kanatlarına kan pompalar. Kuruyup uçabilmesi için iki saate ihtiyacı vardır.
Kelebeğin Yaşam Evresi:
Yumurta Evresi - Dişi kelebek, yumurtalarını bitkilerin gövde veya yaprakları üzerine bırakır. Boyları 1-2 mm'dir. Bir yumurtanın normal koşullarda (şartlarda) olgunlaşıp çatlama süresi 6 - 14 gündür.
Larva(kurtçuk) Evresi - Yumurtalar çatlayınca içlerinden 2 - 3 mm boyunda tırtıllar çıkar ve böylece kelebeğin larva dönemi başlar. Önce, çıktıkları yumurtanın kabuğunu ve üzerinden bulundukları bitkinin yapraklarını yiyerek beslenirler.
Pupa Evresi - Tırtılın ergin hale gelinceye kadar geçirdiği uyku dönemine pupa denir. Larva evresini tamamlamış olan tırtıl, bitkiyi terk eder; ağaç gövdeleri, taş aralıkları, saçak altları veya evlerin içlerine girerek emin bir yerde pupa evresine geçer.
Kelebek Evresi - Pupa evresinin sonunda, pupanın derisi gövde veya kanatların çevresinden yırtılarak, kelebek dışarıya çıkar. Kanatlar gövdeye yapışık ve bir kıvırcık salata yaprağı görünümündedir. Hayvan hemen pompalama hareketine geçerek kanatlara hava ve kan pompalar. Kanatlar yavaş yavaş gerilip bükülerek 20 - 30 dk'da bildiğimiz kelebek formunu alır ve artık uçmaya hazırdır.
